رابطه زبان فارسی و زبان عربی
رابطه زبان فارسی با زبان عربی با وجود آن که از دو اصل متفاوت نشأت گرفته اند، اما در طول دوران های تاریخی به علت ارتباط مستمر دو قوم ایرانی و عرب با یکدیگر، تعامل بسیار نزدیکی داشته اند. و در این مسیر، تأثیر و تأثر دو زبان، آثاری را از هر یک بر دیگری باقی گذاشته است، که شاید در هیچ دو زبان دیگری مشاهده نشود. در ابتدا، مختصری از سرگذشت رابطه زبان فارسی و زبان عربی را باهم مروری داشته باشیم.
رابطه زبان فارسی با زبان عربی در جهان
زبان فارسی و عربی از دو اصل متفاوتی تشکیل شده است. اما رابطه زبان فارسی با زبان عربی در جهان سخن های فراوانی برای گفتن دارد که در این مقاله به آن می پردازیم. در گذشته به علت ارتباط های فراوان قوم ایرانی و عرب تعامل بسیار زیادی داشته اند و همین امر باعث تاثیر هرچه بیشتر این دو زبان بر یکدیگر است. زبان فارسی و عربی به صورت متقابل بر یکدیگر قابل فهم نیستند.
لغات مشترک زیادی بین زبان عربی و فارسی وجود دارد که تا حدی کار را برای یادگیری آسان کرده است.
منشاء شکل گیری رابطه زبان فارسی با زبان عربی در جهان
شکل گیری زبان فارسی و زبان عربی بسیار متفاوت و در عین حال کمی عجیب است. زبان فارسی ابتدا از خانواده زبانهای هند و اروپایی است. که از گذشته تا الان دچار تغییرات فراوانی شده است.
زبان فارسی در دوره ها متخلفی تحولات چشمگیری داشته است ابتدا به صورت ترکیبی بوده و اما در حال حاضر فارسی کاملا روان و تحول یافته ای است. اما زبان عربی ابتدا از خانواده زبان سامی است است که ابتدا به عنوان زبان عام شرقی میشناختند.
تاریخچه زبان ها
در ابتدا، انسان‌ها به گروه‌های مختلفی تقسیم شدند و این باعث شد که زبان‌ها به تدریج متفاوت شوند. طبق تئوری‌های زبان‌شناسی، تمامی زبانهای دنیا از یک زبان اولیه به نام پروتو-زبان منشأ گرفته‌اند. این زبان‌ها با گذشت زمان به زیرگروه‌های مختلفی تقسیم شدند.
تاریخچه زبان های زنده در جهان کنونی زیر گروه چند خانواده زبانی هستند، که یکی از آنها، خانواده بزرگ زبان های هند و اروپایی است. این زبان ها به چند خانواده کوچکتر تقسیم می شوند، که یکی از آنها، زبان های هندوایرانی است.
این شاخه، شامل زبان های هندی و ایرانی است. زبان های ایرانی در دوره های مختلف، تحولات و دگرگونی هایی را پشت سر گذاشته است. مثلاً همه این زبان ها در دوره باستان ترکیبی بوده اند ولی به تدریج تحول یافته و صورت تحلیلی به خود گرفته اند.
«در زبان های ترکیبی، اسم و صفت و ضمیر در جمله در هفت یا هشت حالت نحوی صرف می شده است. این سه جزء کلام دارای سه شماره مفرد، تثنیه و جمع و سه جنس مذکر، مؤنث و خنثی بوده است. در زبان های تحلیلی صرف اسم، صفت و ضمیر کاملاً یا به میزان مهمی از میان رفته و روابط اجزاء جمله به وسیله حرف ربط و اضافه یا به حکم ترتیب واژه ها در جمله بیان می شود.
مقایسه زبان عربی و فارسی
زبان های ایرانی دوره باستان تماماً ترکیبی بوده اند. در دوره میانه، برخی از این زبان ها حالت ترکیبی خود را از دست داده، به صورت تحلیلی درآمدند و در دوره جدید، آنچه از زبان های ایرانی موجود است کما بیش تماماً تحلیلی به شمار می روند.»
پس از فتح ایران توسط مسلمانان، ایرانیان با دو خط نسخ و کوفی که با خط آنان هم ریشه بود، (خط فارسی میانه یا پهلوی) آشنا شدند. از آنجا که خط فارسی میانه، نارسائی های متعدد داشت. و خط عربی نسبت به خط فارسی میانه، آسان تر بود، خط عربی را مناسب تشخیص دادند. بدین ترتیب شروع رابطه زبان فارسی و زبان عربی آغاز شد.
پذیرش کامل خط عربی از سوی ایرانیان، از قرن سوم بوده است. و ایرانیان تا قرن هفتم هجری در این خط، تغییرات بسیاری داده و از آن پس، به نام خط فارسی مشهور شد و تاکنون مورد استفاده ایرانیان قرار دارد.
تاریخ زبان عربی از خانواده زبان های سامی است. این گروه از زبان ها را در ابتدا، تحت عنوان عام زبان های شرقی می شناختند. اولین بار، آگوست لودویک اشلوزر، نام سامی را به این زبان ها اطلاق کرد. این نام، منسوب به سام پسر نوح است که اشلوزر اعتقاد دارد اقوام ساکن بین النهرین تا عربستان و مدیترانه تا فرات از فرزندان سام هستند.
در مورد خاستگاه اصلی اقوام سامی، اختلاف وجود دارد ولی اکثر محققان، سرزمین اصلی آنان را عربستان و ربع الخالی می دانند. زیرا عربی بیشتر از سایر زبان ها، خصایص اصلی و مشترک لهجه های سامی را در خود حفظ کرده است. از ویژگی های مهم و مشترک زبان های سامی، سه حرفی بودن اصل کلمات است.
تفاوت حروف الفبا در زبان عربی
اعراب حتی کلمات معرب را نیز از سه حرف می ساختند. در این زبان ها، صامت ها ثابت هستند و معنای کلمات به مصوت ها ارتباط دارد: مثلاً: فَعَلَ فُعِلَ فَعَّلَ فِعْلْیک دسته اوزان مزید نیز وجود دارد که هر یک بر معنای خاصی از فعل دلالت می کند و این مسأله، در زبان های دیگر دیده نمی شود. واژه ها در این زبان ها با یکدیگر ترکیب نمی شوند.
مثلاً: عربی فارسی انگلیسی. وصف= توصیف کردن در این زبان ها، هیچگاه مصوت ها با هم ترکیب نمیشوند، برخلاف زبان های هند و اروپایی، که این دسته کلمات در آنها یافت می شود. مثل کلمه (eau) در فرانسه یعنی آبزیان های سامی به گروه هایی تقسیم می شوند که با هم تفاوت هایی نیز دارند. زبان آرامی، یکی از این زبان ها است، که در شمال عربستان تا نواحی شمال بین النهرین، مورد استفاده قوم بیابانگرد آرامی بوده است.
عربی فصیح
همچنین در زبان های بابلی، آشوری، کنعانی، عبری و فنیقی... ساختمان اصلی فعل به یک صورت است. تقسیم زمانی فعل، تکامل نیافته و فقط به ماضی و مضارع تقسیم می شود. در این زبان ها، تنها مذکر و مؤنث وجود دارد و از خنثی، که در برخی زبان ها کهن هند و اروپایی به چشم می خورد، اثری نیست. عربی فصیح، که همان «العربیه الباقیه» در مقابل«العربیه البائده» است را، با مقداری تسامح همان لهجه قریش و حجاز دانسته اند.
به دلیل این که، قالب الفاظ قرآن و اشعار جاهلی را، آن لهجه می دانند و نیز اعتقاد دارند که این لهجه، غنی ترین، پرمایه ترین و لطیف ترین لهجه های عربستان است. عربی فصیح زبانی است، که: «نضجی نسبتا کامل یافته و از شمال جزیره العرب تا جنوب در جوار هزاران لهجه دیگر مورد استعمال بوده است و علی رغم مطالعات فراوان هنوز باید چون پدیده ای شگفت آور به آن نگریست.»
زبان عربی در حال حاضر، زبان رسمی تعداد زیادی از کشورهای مسلمان با جمعیتی بیش از 200 میلیون نفر است و یکی از شش زبان رسمی سازمان ملل است. (فارسی جزء این 6 زبان نیست) و تمامی مذاکرات رسمی این سازمان و سازمان های وابسته به آن، مثل: فائو، یونیسف، یونسکو و… شش زبان، از جمله عربی است و در بسیاری از دانشگاه های معتبر آمریکا و اروپا به عنوان یک زبان زنده تدریس می شود.
تاثیر زبان فارسی بر زبان عربی
در جهت تاثیر زبان فارسی بر زبان عربی با نگاهی به کتب تاریخی اعم از تاریخ زبان ها، تاریخ ادبیات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی رابطه زبان فارسی و زبان عربی مشاهده می شود که این دو قوم در تمامی دوره های تاریخی، تعاملی گاه بسیار نزدیک و تنگاتنگ داشته اند. سرزمین بین النهرین، زمانی مسکن قوم غیر سامی بزرگی یعنی سومریان بوده و پس از مدتی، آکدیان در آنجا فرود آمدند. و یکی از بزرگترین تمدن های سامی در بین النهرین شکل گرفت و آمیزشی شدید بین آنها ایجاد شد.
زبان عربی پیش از اسلام
در دوران هخامنشی، این حکومت، تمامی سرزمین های سامیان را تصرف کرد. در این زمان، تعداد زیادی از کلمات فارسی به ادبیات تلمودی راه یافتند. و از راه ادبیات و دین یهود به سایر زبان های سامی نفوذ کرده است (مثل سریانیو مندایی). روابط ایرانی ها با سامی ها، تقریبا در همه دوره ها وجود داشته و گروه عظیمی از کلمات در دوره های بعدی از راه پارسی باستان و پهلوی یا فارسی دری به زبان های آرامی راه یافته اند.
برخی نیز از راه زبان های آرامی، به عربی راه یافته اند. در این رابطه لغت نامه ای وجود دارد که توسط تلگدی تنظیم شده است. وی با مطالعه ادبیات تلمودی، واژه های فارسی آن را استخراج کرده. علاوه بر آن، به وجود کلمه فارسی در سایر زبان های سامی نیز اشاره کرده است.
